İrritable Bağırsak Sendromu (IBS)

^{kaynaklar (sidenote: Ford AC, Sperber AD, Corsetti M, et al. Irritable bowel syndrome. Lancet. 2020 Nov 21;396(10263):1675-1688 )}

İrritabl bağırsak sendromuna ne sebep olur? 

İrritabl bağırsak sendromunun nedenleri karmaşıktır ve henüz tam olarak tanımlanamamıştır. IBS'nin, önemi kişiden kişiye değişen farklı faktörlerin bir kombinasyonu tarafından tetiklendiği düşünülmektedir 2: genetik yatkınlık, belirli tıbbi geçmişler ve tedaviler, stres, diyet vb.

IBS için en çok bilinen risk faktörü akut bağırsak enfeksiyonu geçmişidir: IBS'li kişilerin %10'u sorunlarının viral gastroenterit, turist ishali veya divertikülit gibi bir olaydan sonra başladığını düşünmektedir ^1,4,5. Bu tür bir enfeksiyondan bir yıl sonra IBS gelişme riski dört kat arttığı gözlemlenmektedir ¹. 

^{kaynaklar (sidenote: SNFGE. Syndrome de l’intestin irritable (SII) [Irritable bowel syndrome (IBS)]. June 2018. CNPHGE.  Syndrome de l’intestin irritable [Irritable bowel syndrome]. )}

Son zamanlarda yapılan araştırmalar, bağırsak mikrobiyotasının IBS'nin gelişiminde kilit bir rol oynadığını giderek daha fazla düşündürmektedir ^6,7. Hatta uzmanlar bağırsak mikrobiyotasının bileşimindeki dengesizliği veya disbiyozu IBS'nin olası bir nedeni olarak kabul etmişlerdir⁵. Antibiyotik ile ilişkili disbiyoz da IBS gelişimi ile ilişkilendirilmiştir ¹.

Bilim camiası da IBS'de diyetin rolüne yoğun ilgi göstermektedir. IBS hastalarının %60'ından fazlası semptomlarının yemek yedikten sonra ortaya çıktığını veya kötüleştiğini söylemektedir^8,9. Bazı gıda bileşiklerinin (buğday, süt vb.) varlığı, bağırsakta bağışıklıkla ilişkili olabilen aşırı bir reaksiyonu tetikliyor gibi görünmektedir ^10,11. Dahası, beslenme alışkanlıkları genellikle bağırsak mikrobiyotasını bozar ve bağırsak şişkinliğinde önemli bir rol oynadığı düşünülen alınan gıdaların anormal fermantasyonuna neden olur ¹⁰. 

İBS ayrıca travmatik veya üzücü olaylar (yas, boşanma, istismar, çatışma vb.) ve akut veya kronik stres ile depresyon veya anksiyete gibi diğer psikolojik bozukluklar tarafından da tetiklenir ^1,2,7. Bunların motor fonksiyonu, mukozal bariyeri, duyusal fonksiyonu ve bağırsak salgılarını kontrol eden enterik sinir sistemi üzerinde olumsuz bir etki yarattığı görülmektedir ^1. 

Bağırsak ve beyin arasındaki zayıf iletişim IBS'yi açıklayabilir mi?

Bağırsak-beyin ekseni sizin için bir şey ifade ediyor mu? Beyin, enterik sinir sistemi ile her iki yönde de iletişim kurar: beyinde olanlar bağırsakları etkiler ve bunun tersi de geçerlidir. Ancak hepsi bu kadar değil: bağırsaktaki nöronlar doğrudan bağırsak mikrobiyotasıyla bağlantılıdır ve bu da hormonal ve bağışıklık sistemlerimizle çift yönlü iletişimi sürdürür. IBS rahatsızlıkları şunlara neden olur: 

IBS rahatsızlıklarına neden olur:

IBS'nin başlıca belirtileri nelerdir?

İyi belirlenmiş kriterlere göre İBS, karın ağrısı ve bağırsak fonksiyon bozukluğunu içeren çeşitli semptomların eş zamanlı varlığı ile karakterize edilir. Bu semptomlar yeterince sık ve uzun süreli olmalıdır (son 3 ayda >1 gün/hafta) ^13,14: 

•    Tekrarlayan karın ağrısı (haftada en az 1 gün); 
•    Ağrılı dışkılama;
•    Şişkinlik;
•    Dışkı kıvamında değişiklik;
•    Dışkı sıklığında değişiklik. 

Biraz netleştirme ve açıklama faydalı olabilir!

Karın ağrısı spazmlar, yanma hissi, gerginlik ve şişkinlik ile kendini gösterir. Göbek çevresinde, alt karın bölgesinde ortaya çıkar ve kolonun akışını takip ediyor gibi görünebilir. Ağrı dışkılama ile ilişkilidir ve gaz veya dışkı çıkarılmasıyla şiddetlenebilir veya hafifleyebilir ². 

Dışkı kıvamı ve sıklığındaki anormallikler, çok yumuşak ve/veya çok sık dışkılamadan (ishalde olduğu gibi), çok sert ve/veya çok seyrek dışkılamaya (kabızlıkta olduğu gibi) kadar değişir. İshal ve kabızlık dönemleri dönüşümlü olabilir. Bu geçiş bozukluklarına bazen acil dışkı yapma ihtiyacı, dışkıda mukus varlığı veya dışkının tam olarak boşaltılmadığı hissi gibi başka rahatsızlık türleri de eşlik eder ⁵.

IBS semptomlarının şiddeti kişiden kişiye ve aynı kişide zaman içinde değişir ^3,5. Hastaların %20-25'ini etkileyen şiddetli İBS formları ile birlikte, rahatsız edici olmaktan çok engelleyici olmaya kadar değişebilir ³. Genel olarak, kişisel, sosyal ve mesleki yaşam kalitesini etkiler ^1,3.

Sadece doktorlar, başka bir sindirim bozukluğunu başarılı bir şekilde ekarte ettikten sonra IBS tanısı koyabilir ². BS için henüz bir tanı testi yoktur, bu nedenle doktorlar hastaların semptomları tanımlamalarına güvenirler; IBS'li kişilerde yapılan klinik muayene ve görüntüleme sonuçları genellikle normaldir ³. 

Hangi bozukluklar ve koşullar IBS ile ilişkilidir?

Genel olarak konuşursak, IBS'li kişilerin belirli bozukluklardan ve koşullardan muzdarip olma olasılığı daha yüksektir. 

•    Diğer sindirim bozuklukları: Vakaların %20'sinden fazlasında IBS'ye şişkinlik, gaz ⁴, mide bulantısı veya mide ekşimesi ¹⁶. eşlik eder. Bazı insanlar belirli gıdalara karşı da intolerans gösterir  ⁵. 

•    Psikolojik bozukluklar: Psikolojik faktörler sadece IBS'ye neden olmada rol oynamakla kalmaz, aynı zamanda hastaların bir kısmı IBS'nin bir sonucu olarak psikolojik rahatsızlıklar da gelişebilir 1, örneğin anksiyete, stres, depresyon, uykusuzluk veya yeme bozuklukları ⁵.

•    Genitoüriner bozukluklar: IBS'ye pelvik ağrı, idrar bozuklukları, kadınlarda cinsel ilişki sırasında ağrı ve erkeklerde erektil disfonksiyon eşlik edebilir ^4,5.

•    Endometriozis: Çalışmalar endometriozisi olan kadınlarda İBS gelişme olasılığının üç kat daha fazla olduğunu göstermiştir ¹⁷.

•    Genel bozukluklar: IBS'li bazı kişilerde yorgunluk, uyuşukluk, baş ağrısı ve/veya kas ağrısı görülür ^2,4,5. İBS, fibromiyalji ve kronik yorgunluğu olan kişilerde daha yaygındır ¹. 
 

IBS'nizi nasıl tedavi edebilirisiniz?

Günlük yaşamda acı verici ve yaşaması zor olsa da, İBS benin bir hastalıktır ². Buna rağmen, yaşam kalitesini artırmak için IBS semptomları mümkün olan en kısa sürede giderilmelidir ³. Doktorunuz size yaşam tarzı ipuçları verecek ve belirli ilaçların ve alternatif çözümlerin optimal bir kombinasyonunu önerecektir.

İyi beslenme alışkanlıkları IBS semptomlarını hafifletebilir ^6,18: 

• öğünleri düzenli saatlerde yiyin ve öğün atlamaktan kaçının;  
• "pantagruelian" yemeklerden ve baharatlı veya yağlı yemeklerden kaçının
• yiyecekleri iyi çiğneyin;
• yeterince sıvı tüketin; 
• alkol, kafein ve tütünü sınırlandırın; 
• düzenli fiziksel aktivitede bulunmak.

İlaç Tedavisi

Bazı IBS semptomları, doktor tarafından reçete edilen ilaçlar, örneğin antispazmodikler, bağırsak geçiş düzenleyicileri, IBS-C durumunda laksatifler, IBS-D durumunda ishal önleyiciler ve bazen antidepresanlar alınarak iyileştirilebilir ⁹. Ancak bu ilaçlar herkeste etkili değildir ¹⁶, ve bugüne kadar hiçbirinin tüm IBS semptomlarını hafiflettiği gösterilmemiştir.

Zihin-beden terapileri

Zihin-beden terapileri özellikle stres ve anksiyetenin semptomları şiddetlendirebildiği kişilerde bağırsak bozukluklarıyla ilişkili ağrı ve rahatsızlığı azaltabilir. Örnekler arasında bilişsel-davranışçı terapi, hipnoz, meditasyon, rahatlama ve biofeedback yer almaktadır ¹⁶. 

Diyet

IBS'li birçok kişi belirli gıdaların semptomlarını iyileştirdiğini veya kötüleştirdiğini fark eder, ancak bunlar herkes için aynı değildir. Bu nedenle diyetin değiştirilmesi IBS semptomlarını iyileştirebilir, ancak bu, kişiselleştirilmiş bir çözüm bulmak ve herhangi bir beslenme dengesizliğini önlemek için her zaman bir sağlık uzmanının (doktor, diyetisyen) yardımıyla yapılmalıdır ¹⁶.

Örneğin, doktorunuz " size iyi gelmeyen" gıdaları (süt, buğday, baklagiller, vb.) tespit etmenize yardımcı olabilir ve daha sonra bunların alımını sınırlandırabilir ⁹. Ayrıca, IBS-C'niz varsa, ağrı ve şişkinlik riskinin artmasını önlemek için aşırı olmamak kaydıyla diyetinize daha fazla lif ekleyebilirsiniz ⁶.

Bilimsel olarak test edilen diyetler arasında, düşük FODMAPS diyeti (Fermente Edilebilir Oligosakkaritler, Disakkaritler, Monosakkaritler ve Polioller), herkes için işe yaramasa ² da IBS'yi hafifletmede en etkili sonuçları veriyor gibi görünmektedir ^6,16. FODMAP'ler ince bağırsakta zayıf bir şekilde emilen ve bağırsak mikrobiyota bakterilerinin etkisiyle fermente olan şekerlerdir. Bu fermantasyon, IBS'li kişilerde şişkinlik ve ağrıyı şiddetlendirir.

Diyet, laktoz içeren gıdalar, bazı tahıllar, bazı meyve ve sebzeler, sentetik tatlandırıcılar, işlenmiş gıdalar vb. gibi FODMAP'lar açısından zengin gıdaların alımını önemli ölçüde azaltmayı içerir. Bu yöntem kısıtlayıcı olabilir, bir doktor tarafından denetlenmeyi gerektirir ve 4 ila 6 hafta boyunca izlenmelidir. Semptomlar düzelirse, FODMAP içeren gıdalar kademeli olarak teker teker yeniden verilir. Bu şekilde hangi gıdaların semptomlarınızı şiddetlendirdiğini belirlemek ve bunlardan kaçınmak mümkün olacaktır ^2,19. 

Probiyotikler, prebiyotikler ve fekal mikrobiyota transplantasyonu

Çeşitli çalışmalar, IBS'nin ortaya çıkmasında bağırsak mikrobiyotasının önemini vurgulamış olup, etkilenen ve sağlıklı bireyler arasında bağırsak mikrobiyotasının bileşiminde farklılıklar olduğunu göstermiştir 5. Bu nedenle, IBS semptomlarını iyileştirmek amacıyla bağırsak mikrobiyotasını modüle etmek için çözümler önerilebilir ²⁰. 

Uzmanlara göre prebiyotikler umut verici bir seçenektir. Çalışmalar, visseral aşırı duyarlılık ve bağırsak hareketliliği gibi çeşitli mekanizmalar üzerinde etkili olarak IBS semptomları üzerinde genel olarak olumlu bir etkiye sahip olduklarını göstermektedir ⁹. Örneğin probiyotikler kolon bariyerini güçlendirebilir, enflamasyonu azaltabilir ve bağırsak bağışıklığını iyileştirebilir ²⁰. Hatta bazıları bağırsak-beyin ekseni üzerinde etkili olabilir ve depresif semptomları iyileştirebilir ⁹. Tüm bu etkilerin iyi olma hali için faydalı olduğu görülmektedir: yakın zamanda yapılan bir çalışmada, bir tür bifidobakteri tüketimi 30 gün içinde IBS'li kişilerin %60'ında semptom şiddetini azaltmış ve yaşam kalitesini iyileştirmiştir ²¹. 

Probiyotik ve prebiyotikleri bir araya getiren simbiyotiklerin IBS üzerindeki etkisine ilişkin çalışmalar da devam etmektedir⁹, ve fekal mikrobiyota transplantasyonunun ilk testleri, hem semptomlarda hem de yaşam kalitesinde iyileşme görülen bazı IBS hastalarında cesaret verici sonuçlar vermiştir ¹.

BMI 23.11