Zespół jelita drażliwego a mikrobiota: czy istnieje związek?

Ilu ludzi cierpi na IBS?

Prof. Premysl Bercik: Odsetek chorobowości różni się w zależności od kraju, ale na ogół szacuje się, że na IBS cierpi około 5–10% światowej populacji. ² 
U kobiet ryzyko wystąpienia schorzenia jest niemal dwa razy wyższe niż u mężczyzn. Zgłaszają one również na większe zmęczenie i wyższy poziom stresu psychologicznego. IBS rozwija się u kobiet i mężczyzn niezależnie od wieku, ale początek choroby często przypada na okres między 20. i 30. rokiem życia.

Jakość życia pacjentów z IBS jest znacznie obniżona: choroba zaburza ich codzienne funkcjonowanie, często prowadząc do nieobecności w pracy lub w szkole. 

Co powoduje wystąpienie objawów IBS? Dlaczego cierpię na IBS?

P.-B.: IBS to złożone zaburzenie. Jego geneza obejmuje prawdopodobnie kilka czynników i nie została do końca zbadana.  Ogólnie rzecz biorąc, choroba wynika z zaburzeń na linii jelita–mózg, czyli w dwukierunkowej komunikacji między przewodem pokarmowym a ośrodkowym układem nerwowym. W IBS zaangażowanych jest kilka mechanizmów zewnętrznych, w tym nadwrażliwość jelit, zaburzona perystaltyka, zwiększona przepuszczalność jelit i niski stopień zapalenia (LGI). Sygnały wysyłane przez jelita mogą zostać nieprawidłowo interpretowane przez mózg i ulegać przez to wzmocnieniu, sprawiając, że mózg wysyła do jelit błędne odpowiedzi. W ciągu ostatniej dekady coraz więcej uwagi poświęca się mikrobiocie jelit jako kluczowemu czynnikowi w IBS. ^4,5

Jakie są dowody naukowe na udział mikrobioty jelitowej w IBS? 

P.-B.: Istnieje kilka dowodów wskazujących na związek między mikrobiotą a IBS: 

• Po pierwsze, zapalenie jelita (nieżyt żołądka i jelit) jest największym czynnikiem ryzyka IBS, a u 11–14% pacjentów występują przewlekłe objawy na tle ostrego zakażenia bakteriami patogennymi (Salmonella, E. coli lub Campylobacter).  
• Po drugie, wyniki badań klinicznych wskazują, że na objawy IBS wpływ mają metody leczenia ukierunkowane na mikrobiotę. Potwierdza to fakt, że u niektórych chorych na IBS doszło do zmniejszenia nasilenia objawów po podaniu antybiotyków, które u osób asymptomatycznych mogą wywoływać objawy towarzyszące temu schorzeniu. W badaniach wskazywano konkretne probiotyki łagodzące objawy IBS, takie jak ból w jamie brzusznej, biegunka czy wzdęcia, chociaż nie osiągnięto jeszcze konsensusu w zakresie probiotyków zalecanych w praktyce klinicznej ². 
• Po trzecie, skład i aktywność metaboliczna mikrobioty jelit nie pokrywają się u osób zdrowych i pacjentów ze schorzeniem, a ponadto mają związek nie tylko z objawami jelitowymi, ale też z lękiem i depresją. Wyniki poszczególnych badań nie są jednak jednolite i nie istnieje aktualnie unikalny profil mikrobiologiczny, który można byłoby przyporządkować do IBS. ⁷
• Wreszcie w kilku badaniach wykazano, że dysfunkcja jelit i związany z tym lęk mogą być przenoszone z pacjentów z IBS na myszy wolne od patogenów w drodze przeszczepienia mikrobioty ^8,9,10.

Wcześniej była mowa o interakcji na linii jelita–mózg. Czy istnieje coś takiego jak oś mikrobiota–jelita–mózg? 

P.-B.: Oś jelita–mózg obejmuje komunikację immunologiczną, neuronową i hormonalną; pojawia się coraz więcej doniesień potwierdzających fakt, że mikrobiota jelitowa odgrywa w niej kluczową rolę. Chociaż większość danych pozyskano z badań na zwierzętach, koncepcja ta została potwierdzona w wielu badaniach klinicznych.¹¹W kilku z nich doniesiono o nagłych zmianach w zachowaniu pacjentów leczonych antybiotykami. Niedawno opublikowane badanie populacyjne wykazało, że istnieje związek między stosowaniem antybiotyków we wczesnym dzieciństwie a zwiększonym ryzykiem rozwoju zaburzeń psychicznych w późniejszym życiu. Najbardziej oczywiste przypadki to pacjenci ze schyłkową chorobą wątroby (marskością), u których rozpoznano encefalopatię wątrobową (sidenote: Hepatic encephalopathy (HE) Hepatic encephalopathy (HE) refers to changes in the brain that occur in patients with advanced, acute (sudden) or chronic (long-term) liver disease. It is one of the major complications of cirrhosis. https://britishlivertrust.org.uk/information-and-support/living-with-a-liver-condition/liver-conditions/hepatic-encephalopathy/ ) . Wykazują oni zmiany zachowania i funkcji poznawczych, które szybko postępują po podaniu antybiotyków czy leków przeczyszczających bądź po przeszczepieniu mikrobioty . Poza tym w wielu badaniach wykazano, że u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi i zdrowych osób występują różne profile mikrobioty. ¹³

Czy istnieje możliwość modulacji mikrobioty jelitowej w celu poprawy zdrowia psychicznego? 

P.-B.: W modelach zwierzęcych korzystny wpływ na zachowanie i procesy chemiczne w mózgu wykazały niektóre probiotyki, co sugeruje możliwość zastosowania ich w leczeniu zaburzeń psychicznych. Wyniki kilku już zakończonych badań klinicznych wskazują, że probiotyki stosowane w ramach leczenia adjuwantowego zmniejszają nasilenie objawów u pacjentów z depresją dużą. ¹³  W naszym badaniu pilotażowym wykazaliśmy natomiast, że terapia probiotykami polepsza wyniki w skalach oceny depresji, łagodzi objawy jelitowe u pacjentów z IBS oraz zmienia ich wzorce aktywacji mózgu. ¹⁴ Ogółem wyniki te wskazują, że niektóre probiotyki mogą być pomocne nie tylko dla pacjentów z dysfunkcjami jelit, lecz także dla tych, którzy cierpią na problemy psychiczne. Fakt ten musi jednak zostać potwierdzony wynikami większej liczby rygorystycznych badań klinicznych. 

^BMI-23.14