Czy mikrobiota wpływa na niepłodność?

Na początek często zadawane pytanie – czym jest niepłodność?

Prof. Ina Schuppe-Koistinen: Zgodnie z definicją WHO niepłodność to choroba męskiego lub kobiecego układu rozrodczego objawiająca się niemożnością zajścia w ciążę przez przynajmniej 12 miesięcy mimo regularnych stosunków płciowych bez zabezpieczeń ¹. W badaniach wykorzystuje się różnorodne metody szacowania, jak często występuje niepłodność i ta różnorodność sprawia, że trudno jest zrozumieć i ocenić skalę problemu. Światowa Organizacja Zdrowie (WHO) szacuje jednak, że niepłodność dotyka około 15% par w wieku rozrodczym na całym świecie, co wpływa na ich rodziny i ich otoczenie ^1,2. Liczba ta nie oddaje jednak różnic występujących w poszczególnych krajach i pomiędzy nimi. Wyróżnia się niepłodność pierwotną i wtórną. Niepłodność pierwotna występuje, jeżeli nigdy nie udało się zajść w ciążę. O niepłodności wtórnej mówimy natomiast, jeżeli przynajmniej raz udało się zajść w ciążę.

Czy pary mogą obecnie skorzystać z jakichś metod leczenia?

I.S.-K.: Do leczenia niepłodności wykorzystuje się techniki wspomaganego rozrodu (sidenote: Techniki Wspomaganego Rozrodu (ART) ART (assisted reproduction technologies) to wszelkie metody leczenia niepłodności, w których zabiegom poddaje się komórki jajowe lub zarodki. Zasadniczo do ART kwalifikuje się metody polegające na pobraniu komórek jajowych z jajników, połączeniu ich z nasieniem w laboratorium i ponownym umieszczeniu w ciele tej samej lub innej kobiety. NIE są to metody, w których zabiegom poddaje się wyłącznie nasienie (np. inseminacja domaciczna, nazywana też sztuczną inseminacją) ani metody, w których kobieta wyłącznie przyjmuje leki stymulujące produkcję komórek jajowych, które nie mają następnie zostać od niej pobrane. ) (ART), takie jak zapłodnienie in vitro (IVF). Metody te, dostępne od ponad 30 lat, pozwoliły urodzić się 5 milionom dzieci na całym świecie. Technologie te są jednak często niedostępne lub zbyt drogie w wielu częściach świata, zwłaszcza w krajach o niskich lub średnich poziomach dochodów.

Jaką rolę w niepłodności odgrywa mikrobiota?

I.S.-K.: Do zajścia w ciążę konieczny jest zdrowy układ rozrodczy, ale też współpraca funkcjonalna układu odpornościowego z wydzielanymi hormonami, co umożliwia zapłodnienie i implantację zarodka, który jest przecież częściowo ciałem obcym. Proces ten jednocześnie zapewnia ochronę przed przenikaniem do organizmu i namnażaniem się patogenów (sidenote: Patogen patogen to mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) .  W zdrowej mikrobiocie pochwy przeważają szczepy bakterii Lactobacillus (sidenote: Lactobacillus Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”. 
Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) , które  chronią organizm przed patogenami, produkując kwas mlekowy i inne cząsteczki zabijające patogeny. Z tego powodu przewaga Lactobacillus jest potrzebna do zachowania płodności.

Wyniki wielu badań pokazują, że w pochwie i macicy kobiet, u których przyczyna niepłodności pozostaje niewyjaśniona, występują liczne komórki zapalne i podwyższone markery stanu zapalnego. Szereg badań wykazał, że mikrobiota pochwy ma kluczowe znaczenie w miejscowych procesach zapalnych, powodowane zarówno przez cząsteczki wytwarzane przez występujące w pochwie mikroorganizmy, jak przez i reakcje zapalne organizmu ^{3, 4}. Innymi słowy dysbioza mikrobioty pochwy wywołuje stan zapalny, który negatywnie wpływa na płodność.
Wiele badań wykazało związek mikrobioty z chorobami i infekcjami powodującymi niepłodność, takimi jak waginoza bakteryjna, rak szyjki macicy, zespół policystycznych jajników i endometrioza. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań nad związkiem mikrobioty z niepłodnością ⁵.

Co można powiedzieć o waginozie bakteryjnej?

I.S.-K.: Waginoza bakteryjna to częsta przyczyna stanu zapalnego pochwy i dyskomfortu u kobiet w wieku rozrodczym. Waginoza bakteryjna to stan, w którym zdrowa mikrobiota pochwy zostaje skolonizowana przez mniej korzystne bakterie. Mimo że skład mikrobioty u kobiet cierpiących na waginozę bakteryjną różni się w zależności od przypadku, można jednak wyróżnić najczęściej występujące szczepy, takie jak Gardnerella, Atopobium, Snethia, Megasphera, Dialister itd. ⁶. Skład mikrobioty w waginozie bakteryjnej ma udowodniony wpływ na przebieg ciąży i może na przykład powodować przedwczesny poród. Może również wpływać na mikrobiotę nasienia po stosunku, co z kolei może mieć wpływ na jakość i ruchliwość plemników. Związek z niepłodnością nie został w pełni zbadany, ale dostępne dane sugerują, że waginoza bakteryjna prowadzi do zmniejszenia płodności ⁷.

Czy zaburzenia mikrobioty pochwy wpływają na skuteczność technik wspomaganego rozrodu?

I.S.-K.: Badania pokazują, że zdrowa mikrobiota pochwy, bogata w niektóre szczepy Lactobacillus może zwiększać skuteczność technik wspomaganego rozrodu i że u kobiet z bakteryjnym zapaleniem pochwy metody te przynoszą gorsze rezultaty.

Czy zdrowie jelit poprzez  mikrobiotę jelit mogą mieć wpływ na płodność?

I.S.-K.: Mikrobiota układu rozrodczego stanowi około 10% mikroorganizmów obecnych w organizmie kobiet. Zdecydowana większość mikroorganizmów zasiedlających ludzki organizm znajduje się w jelitach. Organizmy te są niezwykle istotne dla naszego zdrowia i mają wpływ nie tylko na środowisko jelit, ale również na inne organy. Mikroorganizmy obecne w pochwie pochodzą głównie z jelit, choć wciąż nie rozumiemy dobrze tych mechanizmów. Jako że mikroorganizmy obecne w jelitach metabolizują estrogen – czyli kobiecy hormon płciowy – bezpośrednio wpływają na fizjologię kobiecego organizmu i zdrowie reprodukcyjne. W związku z tym zdrowa mikrobiota jelit jest istotna nie tylko dla zachowania dobrego zdrowia, ale również płodności.

A co z mężczyznami? Czy mikrobiota męskich narządów płciowych również może wpływać na płodność?

I.S.-K.: Przeprowadzono również kilka badań nad mikrobiotą męskiego układu rozrodczego ⁹. Skład mikrobioty męskich narządów płciowych, zawierającej takie rodzaje bakterii jak Prevotella, Staphylococcus, Corynebacterium czy Anaerococcus, jest podobny do składu mikrobioty sąsiadujących organów i zmienia się podczas stosunku płciowego. Wydaje się, że obrzezanie mężczyzn wpływa na mikrobiotę penisa. Potrzeba dodatkowych badań, aby zrozumieć rolę mikrobioty męskich narządów płciowych dla płodności.

Jakieś rady, jak poprawić płodność, biorąc pod uwagę znaczenie mikrobioty?

I.S.-K.: Kiedy staramy się o ciążę, najważniejsze jest zachowanie zdrowego trybu życia. Na płodność mogą wpływać czynniki środowiskowe i te związane ze stylem życia, takie jak palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, stres jak również niedowaga i nadwaga. Zdrowy tryb życia to również dieta sprzyjająca zachowaniu odpowiedniej mikrobioty jelit i pochwy. Radziłabym stosować dietę bogatą w warzywa i owoce, które dostarczają mikrobiocie błonnika. Spożywanie fermentowanej żywności, takiej jak jogurty, kefiry, kimchi czy kiszona kapusta zapewni organizmowi bakterie kwasu mlekowego, które wspomagają płodność.

Kobiety powinny unikać zabiegów higienicznych podrażniających wrażliwą skórę sromu. Nie należy używać mydła ani produktów perfumowanych. Nie trzeba myć pochwy, ponieważ oczyszcza się ona sama w sposób naturalny, dzięki produkowanej wydzielinie. Mycie mogłoby jedynie zniszczyć mikrobiotę pochwy.

Poznaj wywiad z prof. Iną Schuppe Koistinen:

^{BMI 23.09}

Nie przegap innych odcinków