Menopauza: czy mikrobiota dostarczy nowych informacji?

Co to jest menopauza? Kiedy się pojawia? Jakie są jej główne objawy?

Menopauza to okres w życiu kobiety, w którym ustają funkcje rozrodcze, a jednocześnie w większości przypadków ma ona jeszcze przed sobą wiele lat życia. Menopauzę diagnozuje się retrospektywnie, jeżeli kobieta przez 12 miesięcy nie miesiączkuje.

Okres przejścia menopauzalnego trwa kilka lat. Rozpoczyna się w wieku od 40 do 50 lat. W okresie tym, zwanym również perimenopauzą, jajniki wytwarzają coraz mniej żeńskich hormonów płciowych: estradiolu i progesteronu. Po ostatniej menstruacji spada liczba pęcherzyków w jajnikach, a poziom hormonów płciowych pozostaje niski. Należy jednak pamiętać, że wiele kobiet uważa, iż po pięćdziesiątce zaczynają się najlepsze lata życia – większa wolność, brak miesiączek, zespołu napięcia przedmiesiączkowego (sidenote: Zespół napięcia przedmiesiączkowego Są to objawy, które kobiety mogą odczuwać w tygodniach poprzedzających miesiączkę (ból piersi, wahania nastroju, drażliwość, przygnębienie, zmęczenie itp.). Gudipally PR, Sharma GK. Premenstrual Syndrome. 2022 Jul 18. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan ) i ciąż.

Jak zmienia się mikrobiota pochwy w okresie menopauzy?

I. S.-K.: U zdrowych kobiet mikrobiota pochwy w okresie płodności jest zdominowana przez gatunek Lactobacillus (sidenote: Lactobacillus Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”. 
Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) chroniący pochwę przed nadmiernym wzrostem innych organizmów.

Na skład mikrobioty pochwy wpływa estrogen sprzyjający namnażaniu się komórek nabłonka pochwy i zwiększa ilość magazynowanego glikogenu – głównego pożywienia bakterii lactobacillus. Gdy w okresie menopauzy poziom estrogenu spada, rośnie zróżnicowanie mikrobioty pochwy, spada natomiast liczebność bakterii lactobacillus^1,2.

Infekcje dróg moczowych są powszechne wśród kobiet w okresie menopauzy. Jaki mają związek z mikrobiotą?

I. S.-K.: Kobiety po menopauzie często cierpią na infekcje dróg moczowych. Dane kliniczne³ sugerują wpływ estrogenu na patogenezę tych infekcji. Niski poziom estrogenu powoduje zmiany strukturalne, takie jak wzrost objętości moczu resztkowego i opisane wyżej zmiany mikrobioty pochwy. Oba te procesy są udokumentowanymi czynnikami ryzyka wystąpienia infekcji dróg moczowych. Miejscowa suplementacja estrogenu może co najmniej częściowo odwrócić te zmiany poprzez odtworzenie mikrobioty pochwy zdominowanej przez lactobacilli i lepsze namnażanie komórek nabłonka dróg moczowych⁴.

Czy menopauza może wpływać na mikrobiotę jelitową?

I. S.-K.: W literaturze naukowej jest bardzo mało badań opisujących zmiany mikrobioty jelitowej po menopauzie. Jak dotąd zanalizowano dane⁵ z prób liczących mniej niż 200 kobiet w celu zbadania wpływu menopauzy na mikrobiotę jelitową. Wykryto niewiele zmian. Niezbędne są dalsze badania wysokiej jakości na próbkach zebranych od tysięcy kobiet, aby poznać i opisać to oddziaływanie.

Jak można zadbać o mikrobiotę (pochwy, jelit) w tym okresie?

I. S.-K.: Radzę zadbać o ogólny stan zdrowia poprzez styl życia sprzyjający zdrowiu mikrobioty. Dbałość o mikrobiotę jelitową pomoże w utrzymaniu zdrowia pochwy. Jedzcie zróżnicowane posiłki bogate w błonnik i produkty fermentowane, utrzymujcie aktywność fizyczną i spędzajcie czas na łonie natury. Nie palcie, pijcie mało alkoholu i w miarę możności unikajcie antybiotyków.

Co do mikrobioty pochwy, unikajcie podmywania się mydłem i środkami antyseptycznymi i nigdy nie opłukujcie jej produktami perfumowanymi ani detergentami, ponieważ oczyszcza się ona sama, nieustannie wytwarzając wydzielinę. Podmywajcie się letnią wodą lub produktami myjącymi bez mydła i substancji zapachowych. Stosujcie neutralny olej roślinny, aby utrzymywać nawilżenie wrażliwej błony śluzowej sromu. Uprawiajcie bezpieczny seks. Jeżeli podczas stosunku odczuwacie suchość pochwy, używajcie lubrykantów i zastanówcie się nad miejscowym leczeniem kremem z estrogenem.

Do łagodzenia zaburzeń i objawów związanych z menopauzą stosuje się terapię hormonalną. Czy prebiotyki i probiotyki mogą ją uzupełnić?

I. S.-K.: Wykazano, że kobiety w okresie po menopauzie stosujące hormonalną terapię zastępczą miały mikrobiotę pochwy o podobnym, zdominowanym przez bakterie lactobacillus składzie, jak kobiety przed menopauzą. Innymi słowy, hormonalna terapia zastępcza sama w sobie korzystnie wpływa na mikrobiotę pochwy.

Prebiotyki i probiotyki potencjalnie mogłyby pomóc w przywróceniu stanu mikrobioty pochwy sprzed menopauzy. Wymagałoby to stosowania probiotyków zawierających odpowiednie szczepy Lactobacillus crispatus kojarzone z dobrym stanem zdrowia pochwy.

Poznaj wywiad z prof. Iną Schuppe Koistinen:

BMI 22.49

Nie przegap innych odcinków