HIV, choroby jamy ustnej i mikrobiota jamy ustnej: powiązania do zbadania

Z okazji Światowego Dnia Walki z AIDS, który przypada 1 grudnia, należy pamiętać, że ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV) atakuje niektóre białe krwinki, limfocyty T CD4. Osłabienie układu odpornościowego sprzyja pojawieniu się zakażeń oportunistycznych, nowotworów i chorób innych narządów. Obecnie, dzięki terapii antyretrowirusowej, liczba komórek T CD4 może zostać przywrócona, a wiremia obniżona do niewykrywalnego poziomu. Niestety, nie wszystkie negatywne skutki infekcji znikają. Zapalenie jamy ustnej jest szczególnie częste u osób żyjących z HIV i często związane jest z zaburzeniem równowagi mikrobioty jamy ustnej.

Brak równowagi w jelitach jest zaangażowany w odpowiedź immunologiczną na infekcję

Podczas zakażenia wirusem HIV, komórki T CD4 ulegają aktywacji, a następnie wyczerpaniu w walce z wirusem; wirus w końcu zniszczy te komórki lub uniemożliwi ich prawidłowe funkcjonowanie. Dodatkowo dochodzi do zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej, co nazywamy dysbiozą: część korzystnych bakterii (np. lactobacillus (sidenote: Lactobacillus Bakterie w kształcie pałeczki, których najważniejszą cechą jest wytwarzanie kwasu mlekowego. Dlatego nazywa się je „bakteriami mlekowymi”. 
Bakterie te są obecne u człowieka w jamie ustnej, pochwie i jelitach. Bytują również na roślinach oraz w organizmach zwierząt. Można je przyjmować, spożywając produkty fermentowane – mleczne, takie jak niektóre sery i jogurty, a także kiszone ogórki, kiszoną kapustę itp.
Pałeczki kwasu mlekowego są także przyjmowane w produktach zawierających probiotyki, ponieważ niektóre ich gatunki są znane z korzystnego działania.   W. H. Holzapfel et B. J. Wood, The Genera of Lactic Acid Bacteria, 2, Springer-Verlag, 1st ed. 1995 (2012), 411 p. « The genus Lactobacillus par W. P. Hammes, R. F. Vogel Tannock GW. A special fondness for lactobacilli. Appl Environ Microbiol. 2004 Jun;70(6):3189-94. Smith TJ, Rigassio-Radler D, Denmark R, et al. Effect of Lactobacillus rhamnosus LGG® and Bifidobacterium animalis ssp. lactis BB-12® on health-related quality of life in college students affected by upper respiratory infections. Br J Nutr. 2013 Jun;109(11):1999-2007. ) ) ulega zmniejszeniu na rzecz innych gatunków, w tym patogennych (sidenote: Patogen To mikroorganizm, który powoduje lub może spowodować chorobę Pirofski LA, Casadevall A. Q and A: What is a pathogen? A question that begs the point. BMC Biol. 2012 Jan 31;10:6. ) . Infekcja atakuje również błonę śluzową jelita, która traci swoją nieprzepuszczalność i uwalnia swoją zawartość, powodując stan zapalny, który rozprzestrzenia się w całym organizmie i uszkadza narządy. Powstaje błędne koło, ponieważ stan zapalny sprzyja namnażaniu się wirusa! Wczesna terapia antyretrowirusowa pozwala zachować integralność błony śluzowej jelita i równowagę mikrobioty jelitowej, ale niestety nie zapobiega utrzymywaniu się stanu zapalnego, który najprawdopodobniej zwiększa ryzyko chorób jamy ustnej.

HIV a choroby jamy ustnej: pierwsze hipotezy i rozwiązania

Dlaczego zakażenie HIV, nawet jeśli jest kontrolowane przez leczenie, osłabia błonę śluzową jamy ustnej i zwiększa ryzyko wystąpienia chorób jamy ustnej? Być może dlatego, że zmienia produkcję w ślinie wydzielniczej immunoglobuliny A, przeciwciał uważanych za główną linię obrony przed patogenami jamy ustnej. Być może również dlatego, że utrata komórek T CD4, podobnie jak w przypadku mikrobioty jelitowej, wywołuje stan zapalny i dysbiozę jamy ustnej. Jednak niewiele badań analizowało skład mikrobioty jamy ustnej u osób zakażonych HIV, a ich wyniki nie zawsze są spójne. Ponadto, obecnie bardzo trudno jest ocenić wpływ samego wirusa vs. leczenia na społeczności bakteryjne jamy ustnej.

Badania nad wzajemnymi powiązaniami pomiędzy (sidenote: Przegląd naukowy opublikowany we wrześniu 2021 r. stanowi uaktualnienie. ) mikrobiotą jamy ustnej a odpornością błony śluzowej jamy ustnej muszą być zatem kontynuowane, konkludują autorzy (sidenote: Przegląd naukowy opublikowany we wrześniu 2021 r. stanowi uaktualnienie. ) . Od tego zależy możliwość opracowania terapii łagodzących bolesne objawy w jamie ustnej u osób żyjących z HIV. Rozwiązanie "probiotyczne" w celu zapobiegania chorobom jamy ustnej zostało już zaproponowane, przy czym zespoły pracowały w szczególności nad gatunkiem bakterii, który powoduje ubytki, aby uczynić go mniej patogennym. Teraz naukowcom pozostaje sprawdzenie skuteczności szczepów probiotycznych i środków przeciwdrobnoustrojowych na funkcje immunologiczne jamy ustnej poprzez rygorystyczne badania kliniczne.