Antybiotyki a mikrobiota jelitowa: wpływ w perspektywie długoterminowej

Przy okazji Światowego Tygodnia Wiedzy o Antybiotykach (18–24 listopada 2020 r.) WHO zachęciła ogół społeczeństwa, pracowników służby zdrowia i decydentów do przyjęcia najlepszych praktyk, które pomogą w zapobieganiu rozwijania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i rozpowszechnianiu się tej oporności. Trzeba bowiem pamiętać, że choć antybiotyki są jednym z największych postępów w medycynie XX wieku, to mogą mieć też negatywny wpływ na poszczególne mikrobioty w organizmie. Znany jest już krótkotrwały wpływ niektórych klas na mikrobiotę jelitową, jednak długoterminowe skutki nie są jeszcze dobrze opisane dla innych klas. W tym badaniu porównano wpływ 15 klas antybiotyków na skład mikrobioty jelitowej nawet po 4 latach od podania ostatniej dawki.

Badanie na dużą skalę

Skład mikroflory jelitowej u 1413 uczestników, którzy stosowali antybiotyki (mediana wieku: 62,6 lat) został przeanalizowany przez sekwencjonowanie genu 16S rRNA. Czas trwania między ostatnią dawką antybiotyku a pobraniem próbki kału obliczono i sklasyfikowano w następujący sposób: mniej niż rok, od 1 roku do 2 lat, od 2 do 4 lat, ponad 4 lata. Wyniki zostały skorygowane po uwzględnieniu pewnych czynników zakłócających (płeć, wiek, BMI, cukrzyca, niektóre leki, takie jak statyny, IPP, kortykosteroidy).

Znaczący wpływ makrolidów i linkozamidów

Największy i najbardziej długotrwały wpływ na mikroflorę jelitową zaobserwowano w przypadku makrolidów i linkozamidów: obniżenie wskaźnika Shannona nawet 4 lata po ostatniej dawce oraz znaczącą zmianę struktury zbiorowisk bakteryjnych (wskaźnika odmienności Bray-Curtis). Ponadto stosowanie beta-laktamów ujawnia znaczną utratę różnorodności w rok po spożyciu.

Wpływ antybiotyków o wysokiej aktywności antyaerobowej

Wyniki pokazują również, że stosowanie antybiotyków o wysokiej aktywności antyaerobowej (kombinacje penicyliny i inhibitora beta-laktamazy, pochodne imidazolanu, linkozamidy) miało większy i wydłużony wpływ na mikrobiotę jelitową w porównaniu z innymi klasami. Stosunek bakterii typu Firmicutes do Bacteroidetes był znacząco zmieniony na korzyść Firmicutes nawet rok po przyjęciu leku. Natomiast stosunek ten był znacząco zmieniony na korzyść Bacteroidetes do 2 lat po przyjęciu antybiotyku bez aktywności antyaerobowej.

Tak więc stosowanie makrolidów i linkozamidów wiąże się z głęboką i trwałą dysbiozą mikrobioty jelitowej. Wpływ i czas trwania różnią się w zależności od zastosowanych klas antybiotyków. Autorzy badań podkreślają, że efekty te należy wziąć pod uwagę przy przepisywaniu odpowiedniego leczenia.