„Szara strefa” między antybiotykami bakteriostatycznymi a bakteriobójczymi o działaniu inhibicyjnym

Leki silnie wpływają na mikrobiotę. Zwłaszcza antybiotyki niszczą jednocześnie bakterie chorobotwórcze i komensalne. W ten sposób zaburzają równowagę mikrobioty i powodują zaburzenia układu pokarmowego, takie jak biegunki oraz zakażenia Clostridioides difficile. Na dłuższą metę mogą sprzyjać występowaniu alergii i zaburzeń metabolicznych. Aby dowiedzieć się więcej o tym, jak poszczególne klasy antybiotyków zaburzają równowagę mikrobioty jelit, naukowcy niemieccy przeanalizowali wpływ 144 antybiotyków na wzrost i przeżycie 27 mikroorganizmów komensalnych, w tym kilku gatunków Bacteroides.

Trzy antybiotyki bakteriostatyczne o działaniu bakteriobójczym 

Dzięki 815 kombinacjom antybiotyków i gatunków komensalnych stwierdzili, że poszczególne klasy antybiotyków wykazują różne działanie. Na przykład spektrum działania chinolonów generacji od 1 do 4 rozszerza się w ten sposób, że ostatnia działa inhibicyjnie na prawie wszystkie badane gatunki komensalne. Makrolidy działają inhibicyjnie na wszystkie te gatunki (z wyjątkiem C. difficile). Natomiast 8 tetracyklin na 9 działa inhibicyjnie niemal na wszystkie, co zaskakuje, ponieważ mikrobiotę jelit uważa się za rezerwuar genów oporności na tetracykliny. Jeszcze dziwniejsze jest to, że erytromycyna, azytromycyna i doksycyklina – klasyfikowane jako bakteriostatyczne – w niemal połowie przypadków wykazały szybkie działanie bakteriobójcze na 12 gatunków komensalnych. Spadek przeżywalności o ponad 99,9% został potwierdzony testem zdolności do życia wykonanym na Bacteroides vulgatus i szczepie Escherichia coli.

Sposoby minimalizacji wpływu antybiotyków na bakterie komensalne

Obserwacje te podważają ustalony dawno temu podział antybiotyków na bakteriostatyczne i bakteriobójcze, a jednocześnie dostarcza prawdopodobne wyjaśnienie silnego działania makrolidów na mikrobiotę jelit. Na tym badacze nie poprzestali: przeszukali stworzoną przez siebie bazę 1200 leków w celu znalezienia cząsteczek stanowiących „antidotum” na bakteriobójcze działanie erytromycyny i doksycykliny na gatunki komensalne, ale nie blokujących działania tych antybiotyków na patogeny. Kilkanaście cząsteczek wykazało potencjał w tym zakresie. Naukowcy zbadali ich działanie w różnych stężeniach na syntetycznym systemie mikroorganizmów oraz na modelu zwierzęcym zawierającym 12 gatunków komensalnych. Wynik: dziesięć cząsteczek pozwoliło w znacznym stopniu oszczędzić gatunki komensalne. Najsilniejsze z nich to dikumarol, benzbromaron i dwa niesteroidowe środki przeciwzapalne: kwas tolfenamowy i diflunizal.